Το θεσμικό έλλειμμα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

Τα βασικά θέματα της συνδιάσκεψης των δικτύων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που θα γίνει στις 25 Φεβρουαρίου με την συμμετοχή πάνω από 20 δευτεροβάθμιων οργανώσεων είναι δύο. Το πρώτο έχει να κάνει με τα θεσμικά ζητήματα του εθελοντισμού στη χώρα μας και, το δεύτερο, με την ανάπτυξη της οριζόντιας συνεργασίας των Μ.Κ.Ο. με την Τοπική Αυτοδιοίκηση για το περιβάλλον και την κοινωνική οικονομία. Θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε και τα δύο θέματα.
Το μήνυμα της συνδιάσκεψης
«Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη παγκόσμια απειλή περιβαλλοντικής υποβάθμισης, διογκούμενης φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού που η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας. Την απειλή αυτή δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν από μόνες τους οι κοινωνικές και οικονομικές ελίτ που μονοπωλούν το σύστημα εξουσίας. Τώρα βλέπουμε όλοι ότι δεν αρκεί μόνον η οργάνωση του κράτους και η συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας. Το φάσμα της απειλούμενης χρεοκοπίας των οικονομιών είναι δικό τους προϊόν ,καθώς και της επιστήμης της κερδοσκοπίας που κυριαρχεί στην αγορά. Χρειάζεται και μια νέα επιστήμη για τη καταπολέμηση της φτώχιας.
Η συντεχνιακή κοινωνική οργάνωση του συστήματος που κυριαρχεί μέχρι σήμερα δεν αφήνει περιθώρια ανάταξης της κοινωνίας. Έτσι, ο εθελοντισμός ως περίσσευμα συνείδησης και ψυχής μπορεί να τροφοδοτήσει μια άλλη πιο δημιουργική οργάνωση της κοινωνίας. Αυτή τη νέα σχέση πραγμάτων επιδιώκουμε.
Ο εθελοντισμός μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο της κρίσης του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού αλλά και ως συντελεστής συγκρότησης κοινωνικού κεφαλαίου για τους θεσμούς αλληλεγγύης και το περιβάλλον και με αυτόν τον τρόπο ως κινητήρια δύναμη της πράσινης ανάπτυξης. Ο εθελοντισμός ως κίνημα συμμετοχής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για το περιβάλλον και την κοινωνική οικονομία ενεργοποιεί κοινωνικές δυνάμεις που μένουν αναξιοποίητες, ανενεργές.
Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μια διάκριση γιατί υπάρχει ο αυθόρμητος εθελοντισμός της κοινωνικής ευαισθησίας και οργανωμένος εθελοντισμός της κοινωνικής οικονομίας για τον οποίο πρέπει να υπάρχουν κανόνες και δεσμεύσεις από την πολιτεία αλλά και από τις ίδιες τις οργανώσεις. Στην οικονομία σήμερα αντιμετωπίζουμε μια επιστήμη στην υπηρεσία του casino οικονομίας και όχι στην αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αντιμετωπίζουμε μια υπερκαταναλωτική κουλτούρα στο βάρος του περιβάλλοντος και των επόμενων γενεών.
Ποιοι επωφελήθηκαν από αυτή τη «λεηλασία του μέλλοντος» της οικονομίας είναι γνωστό. Κρατικοί αξιωματούχοι στις κρατικές προμήθειες, διευθυντικά στρώματα, τραπεζικές ελίτ και διάφορες συντεχνίες προνομιούχων από αυτά τα δύο συστήματα που λειτουργούσαν σχεδόν ανεξέλεγκτα στην αντιπροσωπευτική μας δημοκρατία. Είναι πλάνη συνήθως όταν μιλάμε για διαφθορά και όχι για το σύστημα με τα διευθυντικά στρώματα που εκτρέφουν τη διαφθορά σε όλες τις προεκτάσεις.
Υπάρχει πλέον επιστημονική τεκμηρίωση ότι ο δείκτης ανάπτυξης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έχει άμεση σχέση με την κοινωνική οικονομία και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την ανθεκτικότητα της οικονομίας και την αντιμετώπιση της κρίσης.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τη λεηλασία του μέλλοντος τέλος.
Κι αυτό μόνον από την συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αλλά κυρίως από το κίνημα, η ενότητα και η οριζόντια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών. Η ενίσχυση του από τον τρίτο τομέα που συγκροτεί το νέο κοινωνικό κεφάλαιο με ανθρώπινες οικουμενικές αξίες, δίνοντας λύση μέσα από την κοινωνική οικονομία στην αντιμετώπιση της φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Το μήνυμα είναι συμμετοχική δημοκρατία και πράσινη ανάπτυξη για όλους.
Θα πρέπει να αναγκαστεί να αποδεχθεί το ελληνικό πολιτικό σύστημα ότι οι οργανώσεις με ανθρωπιστική, πολιτιστική και περιβαλλοντική δράση δεν είναι μόνον οι 30 που μονοπωλούν τη δημόσια διαβούλευση, αλλά πάνω από 7500 ενεργές σε όλη την Ελλάδα που έχουν αποκλειστεί τη δημόσια διαβούλευση.
Αυτές οι αποκλεισμένες από την διαβούλευση συλλογικές οργανώσεις όμως, με εκατοντάδες χιλιάδες ενεργούς πολίτες είναι το κοινωνικό κεφάλαιο που μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά με τις αξίες του εθελοντισμού στην ανόρθωση της χώρας, Αυτά τα κοινωνικά δίκτυα είναι η κοινωνική βάση για την συμμετοχική Δημοκρατία που καλούνται να μπουν στο προσκήνιο.
Το άθροισμα και η συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών.
Τα πραγματικά δεδομένα που έχουμε σήμερα στη χώρα μας είμαι ένα μεγάλο άθροισμα οργανώσεων που λειτουργούν σ' όλους τους τομείς αναφορά του εθελοντισμού, περιβάλλον θεσμούς αλληλεγγύης, πολιτισμού και δια βίου μάθησης με αναγνωρισμένα θετικά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα όμως αυτά υπολείπονται των αυξανόμενων αναγκών της κοινωνίας σε θεσμούς αλληλεγγύης. Το μεγάλο θεσμικό κενό που υπάρχει, τόσο στις σχέσεις μεταξύ αυτών των οργανώσεων με το κράτος που αποβαίνει εις βάρος της αποτελεσματικής διαχείρισης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, όσο στις μεταξύ τους σχέσεις συνεργασίας των οργανώσεων της Κ. Τ. Π. είναι χαρακτηριστικό.
Το έλλειμμα αυτό επεκτείνεται και στην κατάρτιση στελεχών που διαχειρίζονται τον εθελοντισμό και στα κίνητρα για τον μη κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας. Υπάρχει επίσης έλλειμμα αυθεντικής εκπροσώπησης των οργανώσεων της Κ. Τ. Π. τόσο προς το κράτος όσο και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έλλειμμα δημοκρατία δηλ. σε δευτεροβάθμιο επίπεδο οργάνωσης της Κ. Τ. Π.
Αυτά τα ελλείμματα προφανώς είναι μια ακόμη ένδειξη της αιτίας των άλλων μεγάλων οικονομικών ελλειμμάτων που αντιμετωπίζουμε ως χώρα αφού είναι αποδεδειγμένο ότι εκεί που υπάρχει έλλειμμα υπάρχει και μεγαλύτερη κρίση, αντίθετα εκεί που συναντάμε υψηλό επίπεδο οργάνωσης της Κ. Τ. Π. υπάρχουν και μικρότερα προβλήματα σε σχέση με την οικονομική κρίση. Η συνδιάσκεψη έχει στόχο να θέσει ακριβώς αυτό το θέμα και να προτείνει οργανωτικές λύσεις προς τους κυβερνητικούς φορείς και τοπική Αυτοδιοίκηση μέσα από τις οποίες αντιμετωπίζονται μακροχρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες.
Οργανωτικές λύσεις δια μέσου της οριζόντιας συνεργασίας των δικτύων με την τοπική Αυτοδιοίκηση ώστε συντεταγμένα οι κοινωνικές δυνάμεις του εθελοντισμού και της μη κερδοσκοπικής οικονομίας να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και με την συμμετοχή τους να συμβάλλουν από την άλλη πλευρά στην αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων που μένουν ανενεργοί στην κοινωνική οικονομία.
Αλλά δεν απευθυνόμαστε μόνον προς το κράτος, απευθυνόμαστε στις ίδιες τις οργανώσεις της Κ.Τ.Π. και τις καλούμε να αυτοοργανωθούν σε τριτοβάθμιο επίπεδο. Σκοπός της αυτό-οργάνωσης του εθελοντισμού είναι όλοι εμείς που ενδιαφερόμαστε για τις καλές πρακτικές για το περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη να δημιουργήσουμε σταγόνα-σταγόνα μια δεξαμενή κοινωνικού κεφαλαίου και κοινωνικής δύναμης που θα αλλάξει σε βάθος τα πράγματα που μας ενοχλούν στην καθημερινή ζωή και να υπηρετήσει ένα κοινωνικό όραμα συλλογικής δημιουργίας.
Η σημερινή συνδιάσκεψη είναι μια ευκαιρία "για να μιλήσουν και να ακουστούν όλοι" για να ξεκινήσει μια συντεταγμένη πορεία και να καταλήξει σε ένα συνέδριο θέσεων. Στο πλαίσιο αυτό θα αναδειχθούν οι προτάσεις των οργανώσεων προς την πολιτεία αλλά και καλές πιλοτικές εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί μέσα από την οριζόντια συνεργασία.
Για να αντιμετωπίσουμε την εν γένει μεγάλη υστέρηση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας. Μια υστέρηση η οποία η οποία αντανακλά ως δείκτης στην κοινωνική και οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα. Αυτό το δείκτη μπορούμε να τον αλλάξουμε με ορίζοντα δεκαετίας. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως όταν βάζαμε ως πρωταρχικό στόχο να μπούμε στη ΟΝΕ θα `έπρεπε να βάζουμε ταυτόχρονα στόχο να πιάσουμε το μέσο όρο κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη. ¨Έτσι σήμερα δεν θα είχαμε υποστεί αυτή την καθίζηση ως χώρα.Έχουμε δηλαδή να αντιμετωπίσουμε από τη μια μεριά τα κακώς κείμενα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης που διαπλέκεται με μια ελίτ προνομιούχων Μ.Κ.Ο. τον κατακερματισμό και το έλλειμμα γνήσιας εκπροσώπησης και, από την άλλη , υπάρχουν ορισμένες καλές πρακτικές που οφείλουμε να αναδείξουμε μέσα από αυτή την συνδιάσκεψη.
Θα πρέπει να αναδείξουμε το θεσμικό έλλειμμα σε σχέση με την κοινοτική νομοθεσία στο επίπεδο εκπροσώπησης αλλά και στην διαχείριση των κοινοτικών πόρων σε ότι αφορά στις Μ.Κ.Ο. καθώς είναι διαπιστωμένο πλέον ότι ένα μέρος των πόρων του Ε.Κ.Τ. που προορίζονται για τις Μ.Κ.Ο. της έπαιρνε το κράτος για να καλύψει άλλες ανάγκες.
Γνωρίζουμε ότι στη Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβόνας (Μάρτιος 2000) υιοθετήθηκε μια αποκεντρωμένη προσέγγιση όσον αφορά την αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη, οι περιφερειακές και τοπικές αρχές, καθώς επίσης και οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία πολιτών, θα συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων, μέσω διαφόρων μορφών εταιρικότητας. Η συμμετοχή σε ΜΚΟ, επίσης, ενδυναμώνει τις κοινωνικές σχέσεις και προωθεί την κοινωνική αλληλεγγύη, ενώ συντελεί στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και στη διαμόρφωση δημοκρατικής συνείδησης. Η ανάδειξη των ΜΚΟ, ως φορέων που μπορούν να δημιουργήσουν απασχόληση, μπορεί να συμβάλλει στη χώρα μας στην ανάδειξη του τρίτου τομέα της οικονομίας (κοινωνικής οικονομίας) ως μιας εναλλακτικής αγοράς, ικανής να απορροφήσει έναν αριθμό ανέργων, διευρύνοντας έτσι τον χώρο άντλησης θέσεων εργασίας.
Ο τρίτος τομέας της οικονομίας μπορεί να συνεισφέρει στην αύξηση της απασχόλησης με άμεση ή έμμεση δημιουργία απασχόλησης, με βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση, την ενίσχυση της αποδοτικότητας και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.