Πέντε χρόνια που διέλυσαν τον κόσμο

Πέντε χρόνια πέρασαν από το ξέσπασμα της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης και αυτή καλά κρατεί όπως δείχνει το χρονολόγιο που παρουσίασε η βρετανική εφημερίδα «Guardian». Οταν το 2007 ανακαλύφθηκαν τα ριψοκίνδυνα στοιχήματα μεγάλων τραπεζών με τοξικά
προϊόντα βασισμένα σε επισφαλή στεγαστικά δάνεια, κυρίως στις ΗΠΑ, το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα έφτασε πιο κοντά από όποια κατάρρευση. Η τραπεζική αυτή κρίση ξεκίνησε στις 9 Αυγούστου του 2007 όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα ρευστότητας στις τράπεζες και κορυφώθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2008 όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers. Μπορεί σήμερα οι τράπεζες, που ήταν το επίκεντρο εκείνης της κρίσης και χρειάστηκαν εκατοντάδες δισ. ευρώ από χρήματα φορολογουμένων για να σωθούν, να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, όμως δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο για τη μεγάλη πλειονότητα των ευρωπαίων πολιτών. Η χρηματοπιστωτική κρίση που επισήμως υποχώρησε το 2009 έδωσε τη θέση της στη σημερινή κρίση κρατικού χρέους η οποία έκανε την εμφάνισή της από το 2010 και μετά με την υπαγωγή της Ελλάδας στο (πρώτο) πακέτο ευρωπαϊκής βοήθειας. Μετά την Ελλάδα ακολούθησαν η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, ενώ σήμερα απειλούνται η Ισπανία και η Ιταλία. Ολες αυτές οι χώρες βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με πρωτοφανή μέτρα λιτότητας με αντάλλαγμα τη στήριξη από τους ευρωπαίους εταίρους και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε μια προσπάθεια να μειωθούν τα χρέη και τα ελλείμματα. Πώς φτάσαμε όμως ώς εδώ; Πώς από τα προβλήματα των τραπεζών του 2007 ο κόσμος βυθίστηκε πέντε χρόνια μετά σε μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις όχι μόνο σε εθνικό και ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο; Η βρετανική «Guardian» παρουσίασε ένα εκτεταμένο χρονολόγιο με τα πιο σημαντικά γεγονότα από τον καυτό Αύγουστο του 2007 μέχρι και σήμερα όπου, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, η Ευρώπη ζει τη μεγαλύτερη πρόκληση από τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος. Το χρονολόγιο της κρίσης συνέταξε για λογαριασμό της βρετανικής εφημερίδας ο Πάτρικ Κίνγκσλεϊ, ενώ ο Τζον Χάρις στο σχετικό ρεπορτάζ του για το τι απέγιναν οι μεγάλοι (αρνητικοί ως επί το πλείστον) πρωταγωνιστές της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007 διαπίστωσε ότι πολλοί από αυτούς εξακολουθούν και απολαμβάνουν καλή και πλούσια ζωή μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας παρά το γεγονός ότι με τις ενέργειές τους ζημίωσαν τόσους πολλούς. 2007 9 Αυγούστου 2007 Η γαλλική τράπεζα BNP Paribas παγώνει τρία από τα επενδυτικά της κεφάλαια επειδή δεν είναι δυνατή η αποτίμηση των επενδύσεών τους σε σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, περιλαμβανομένων και «τοξικών» ομολόγων». Σύμφωνα με τον επικεφαλής της βρετανικής τράπεζας Ανταμ Απλγκαρθ (δεξιά), «αυτή ήταν η ημέρα που άλλαξε τον κόσμο». Εκείνη την η μέρα οι αγορές άρχισαν να ξεμένουν από ρευστότητα. 14 Σεπτεμβρίου 2007 Η Northern Rock που είχε δανειστεί τεράστια ποσά για να δώσει στεγαστικά δάνεια σε πελάτες της χρειάστηκε να αποπληρώσει χρέη της πουλώντας τα δάνεια στην αγορά. Επειδή όμως η ζήτηση για τέτοια προϊόντα έχει καταρρεύσει, η τράπεζα δεν μπορεί να βρει ρευστό και ζητά βοήθεια από τη βρετανική κυβέρνηση. Αυτό προκαλεί πα- νικό και οι καταθέτες της κάνουν ουρές έξω από τα καταστήματα ζητώντας τα χρήματά τους. 2008 24 Ιανουαρίου 2008 Στις ΗΠΑ ανακοινώνεται η μεγαλύτερη ετήσια πτώση στις τιμές των ακινήτων των τελευταίων 25 ετών. Δανειολήπτες που είχαν αγοράσει ακίνητα σε υψηλές τιμές και δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις δόσεις τους βρίσκονται εγκλωβισμένοι αφού ακόμη και αν τα πουλήσουν θα πάρουν πολύ λιγότερα χρήματα από όσα είχαν δανειστεί. 17 Φεβρουαρίου 2008 Υστερα από δύο αποτυχημένες προσπάθειες ιδιωτικοποίησης, ο βρετανός υπουργός Οικονομικών Αλιστερ Ντάρλινγκ κρατικοποιεί τη Northern Rock. Θα χρειαστεί να περάσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια πριν ιδιωτικοποιηθεί ξανά η τράπεζα. 14 Μαρτίου 2008 Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Bear Stearns εξαγοράζεται από την JP Morgan. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη απώλεια της κρίσης μέχρι εκείνη την ημέρα, αφού έπονται τα χειρότερα. 6 Μαΐου 2008 Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Χανκ Πόλσον (κάτω) εκφράζει την εκτίμηση ότι «τα χειρότερα έχουν περάσει». 7 Σεπτεμβρίου 2008 Η αμερικανική κυβέρνηση αναγκάζεται να παρέμβει για να σώσει τις στεγαστικές τράπεζες Fannie Mae και Freddie Mac, οι οποίες είχαν εγγυηθεί χιλιάδες τοξικά στεγαστικά δάνεια –είχαν εκδοθεί για δανειολήπτες χαμηλότερης φερεγγυότητας με εγγύηση σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. 15 Σεπτεμβρίου 2008 Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers που είχε μεγάλη έκθεση σε τοξικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα κηρύσσει χρεοκοπία προκαλώντας παγκόσμιο πανικό. Πρόκειται για μια από τις πιο ιστορικές ημερομηνίες της κρίσης. 17 Σεπτεμβρίου 2008 Η μεγαλύτερη βρετανική στεγαστική τράπεζα HBOS διασώζεται από τη Lloyds TSB μετά την κάθετη βουτιά στις τιμές των μετοχών της. 21 Σεπτεμβρίου 2008 Οι αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες σφυροκοπούνται στα χρηματιστήρια. Η Goldman Sachs και η JP Morgan Chase αναγκάζονται να γίνουν τραπεζικές εταιρείες συμμετοχών από επενδυτικές τράπεζες, σηματοδοτώντας το τέλος εποχής για αυτά τα πανίσχυρα σχήματα. 25-29 Σεπτεμβρίου 2008 Καταρρέουν ακόμη δύο αμερικανικές τράπεζες, η Washington Mutual και η Wachovia. 30 Σεπτεμβρίου 2008 Η Ιρλανδία γίνεται η πρώτη χώρα της ευρωζώνης που βυθίζεται σε ύφεση. Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι θα εγγυηθεί όλο το τραπεζικό σύστημα της χώρας – υπόσχεση που όμως δεν θα μπορέσει τελικά να τηρήσει. Οκτώβριος 2008 Ο Χανκ Πόλσον ετοιμάζει ειδικό κεφάλαιο (TARP) που θα αγοράσει ή θα ασφαλίσει τοξικά σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Αυτά τα είχαν στην κατοχή τους οι αμερικανικές τράπεζες. Πρόκειται για το πρώτο καλό νέο έπειτα από αρκετούς μήνες. 7-8 Οκτωβρίου 2008 Οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της Ισλανδίας, η Glitnir, η Kaupthing και η Landsbanki καταρρέουν. Για να προστατέψει τις καταθέσεις βρετανών υπηκόων το Λονδίνο κάνει χρήση πρόβλεψης στον νόμο κατά της τρομοκρατίας παγώνοντας τα περιουσιακά στοιχεία των θυγατρικών των τραπεζών αυτών στη Βρετανία. 8 Οκτωβρίου 2008 Με τον δείκτη Ντάου Τζόουνς να καταρρέει οκτώ κεντρικές τράπεζες, περιλαμβανομένων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Αγγλίας, παρεμβαίνουν συντονισμένα και μειώνουν τα επιτόκια κατά 0,5%. 13 Οκτωβρίου 2008 Σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η κατάρρευση ολόκληρου του τραπεζικού συστήματος της χώρας, η Βρετανία σώζει τη Royal Bank of Scotland, τη Lloyds TSB και την HBOS. Ποτέ ο κόσμος δεν θα καταλάβει πόσο κοντά φτάσαμε στην κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, λέει ο βρετανός πρώην υπουργός Οικονομικών Πολ Μάινερς. 12 Νοεμβρίου 2008 Ο Χανκ Πόλσον ακυρώνει τις αγορές τοξικών από το TARP και αποφασίζει να χορηγήσει απευθείας ρευστότητα στις τράπεζες. Ο σκηνοθέτης Τσαρλς Φέργκιουσον στον οποίο απονεμήθηκε Οσκαρ για ντοκιμαντέρ του σχετικό με την κρίση, σημειώνει ότι εκείνες τις ημέρες όλοι άλλαζαν συνέχεια τις αποφάσεις τους και ήταν ξεκάθαρο πως δεν επρόκειτο να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι για την κατάσταση. 14 Νοεμβρίου 2008 Οι χώρες του G20 συναντώνται για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η συνάντηση θεωρείται τόσο σημαντική όσο και αυτή του Bretton Woods το 1944 (τότε εφαρμόστηκαν οι σταθερές ισοτιμίες των νομισμάτων οι οποίες καταργήθηκαν το 1971 και έγιναν κυμαινόμενες, ενώ ιδρύθηκαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα). 2009 2 Απριλίου 2009 Οι χώρες του G20 συμφωνούν να χορηγήσουν ρευστότητα 5 τρισ. δολ. στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. 10 Οκτωβρίου 2009 Η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου έρχεται στην εξουσία. Υστερα από μία εβδομάδα αποκαλύπτει ότι η τρύπα στα δημόσια οικονομικά ήταν μεγαλύτερη από όσο υπολογιζόταν. 2010 27 Απριλίου 2010 Η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας υποβαθμίζεται από τους οίκους σε «junk». 2 Μαΐου 2010 Η Ελλάδα παίρνει το πρώτο πακέτο βοήθειας 110 δισ. ευρώ. Η ημερομηνία αυτή σηματοδοτεί την αρχή της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Στη χώρα εφαρμόζεται πρόγραμμα λιτότητας και χιλιάδες διαδηλωτές βγαίνουν στους δρόμους. 28 Νοεμβρίου 2010 Οι Ευρωπαίοι διασώζουν και την Ιρλανδία παρέχοντας βοήθεια 85 δισ. ευρώ. 2011 5 Μαΐου 2011 Οι Ευρωπαίοι χορηγούν βοήθεια και στην Πορτογαλία. 21 Ιουλίου 2011 Η Ελλάδα παίρνει και δεύτερο πακέτο βοήθειας αφού οι μεταρρυθμίσεις δεν προχώρησαν. 5 Αυγούστου 2011 Η Standard & Poor’s υποβάθμισε τις ΗΠΑ. 2012 12 Φεβρουαρίου 2012 Η Ελλάδα εφαρμόζει ένα από τα σκληρότερα πακέτα λιτότητας όλων των εποχών. 12 Ιουνίου 2012 Το κόστος δανεισμού της Ισπανίας φτάνει σε ιστορικά επίπεδα ρεκόρ. 26 Ιουλίου 2012 Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι υπόσχεται ότι θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να σωθεί το ευρώ.