Ευρωπαϊκή καταδίκη της Ελλάδος για στέρηση ψήφου ομογενών

Του Χρήστου Ηλιόπουλου*
Αθήνα,13-7-2010.- Με μία πολύ πρόσφατη απόφασή του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι η Ελλάδα παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το 1ο πρόσθετο Πρωτόκολλο αυτής, διότι μέχρι σήμερα δεν έχει εισάγει την προβλεπόμενη από το ελληνικό Σύνταγμα νομοθεσία για τον τρόπο με τον οποίο θα ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα οι Έλληνες πολίτες από τον τόπο κατοικίας τους εκτός Ελλάδος. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι παρά την πάροδο δεκαετιών από το 1975, το ελληνικό κράτος έχει αποτύχει να νομοθετήσει ώστε να ορίσει τον τρόπο με τον οποίο οι ομογενείς θα ψηφίζουν στην ελληνικές εθνικές εκλογές, όχι αναγκαζόμενοι να έλθουν στην Ελλάδα για τον σκοπό αυτό, αλλά από τον τόπο κατοικίας τους στο εξωτερικό. Το άρθρο 3 του 1ου προσθέτου πρωτοκόλλου της Συμβάσεως ορίζει: «Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουσι την υποχρέωσιν όπως διενεργώσι, κατά λογικά διαστήματα, ελευθέρας μυστικάς εκλογάς, υπό συνθήκας επιτρέπουσας την ελευθέραν έκφρασιν της λαϊκής θελήσεως ως προς την εκλογήν του νομοθετικού σώματος». Το Σύνταγμα ισχύει από το 1975 και κατά το άρθρο 51 νόμος μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται εκτός της Επικρατείας. Ως προς τους εκλογείς αυτούς (δηλαδή τους ομογενείς κατοίκους εξωτερικού που είναι εγγεγραμμένοι στα ελληνικά δημοτολόγια), η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο. Από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει ότι το Σύνταγμα όχι μόνο επιτρέπει, αλλά προβλέπει ειδικώς την συμμετοχή των ψηφοφόρων που ζουν εκτός Ελλάδος και αφήνει στο νομοθέτη να ορίσει με νόμο τις λεπτομέρειες. Όμως, ο νομοθέτης έχει αμελήσει 35 έτη, από το 1975 που ισχύει το Σύνταγμα, μέχρι σήμερα να κάνει πραγματικότητα την δυνατότητα συμμετοχής στις εθνικές βουλευτικές εκλογές των ελλήνων πολιτών εκτός Ελλάδος, ενώ το ίδιο το κράτος τους δίνει αυτή την δυνατότητα στις ευρωεκλογές. Επιπλέον, κατά το άρθρο 108 του Συντάγματος «το Κράτος μεριμνά για τη ζωή του αποδήμου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με την Μητέρα Πατρίδα.

Επίσης μεριμνά για την παιδεία και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των Ελλήνων που εργάζονται έξω από την Επικράτεια». Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα στις εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ισχύει η ευχέρεια των ελλήνων πολιτών να ψηφίζουν από τον τόπο κατοικίας τους σε άλλη χώρα – μέλος της ευρωπαϊκής ενώσεως (Ε.Ε.), με την διεξαγωγή ψηφοφορίας στο Προξενείο ή την Πρεσβεία της Ελλάδος. Δεν υπάρχει όμως αντίστοιχη νομοθεσία για τις εθνικές εκλογές. Η υπόθεση άρχισε με την προσφυγή τριών ελλήνων πολιτών, κατοίκων Στρασβούργου, υπαλλήλων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Πριν από τις εθνικές εκλογές του 2007, (που διεξήχθησαν στις 16 Σεπτεμβρίου 2007), με επιστολή τους ζήτησαν από τον Πρέσβη της Ελλάδος στην Γαλλία να τους επιτρέψει να ψηφίσουν στον τόπο κατοικίας τους. Δι’ επιστολής του Πρέσβη το ελληνικό κράτος τους απήντησε ότι αυτό υπό την υπάρχουσα νομοθεσία δεν ήταν δυνατόν. Αφού οι τρεις ενδιαφερόμενοι δεν μπόρεσαν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα στις ελληνικές εθνικές εκλογές του 2007 από τον τόπο κατοικίας τους, εκτός Ελλάδος, προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα παραβίασε την Συνθήκη και το 1ο πρόσθετο Πρωτόκολλο με το να μην τους επιτρέψει να ψηφίσουν από τον τόπο κατοικίας τους στο εξωτερικό. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μελέτησε εκτενώς την υπόθεση και εξέδωσε μία άκρως ενδιαφέρουσα στην αιτιολογία της απόφαση, που λόγω ελλείψεως χώρου δεν μπορεί να αναλυθεί εδώ.

Το Δικαστήριο ανέλυσε το Σύνταγμα και τη νομοθεσία της Ελλάδος, της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, τα κείμενα του Συμβουλίου της Ευρώπης και τη νομολογία του Δικαστηρίου και επέμεινε ειδικώς στο ότι το Σύνταγμα της Ελλάδος εδώ και 35 ετη προβλέπει την υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας να παράσχει την δυνατότητα στους έλληνες ομογενείς, ήτοι στους έλληνες πολίτες που ζουν μονίμως εκτός Ελλάδος, να ψηφίζουν για την εθνικές εκλογές στην Ελλάδα, από τον τόπο κατοικίας τους και όχι να αναγκάζονται να μεταβαίνουν στην Ελλάδα για να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, πράγμα που τους επιβαρύνει οικονομικώς, διαταράσσοντας την οικογενειακή και κοινωνική τους ζωή με το υποχρεωτικό ταξίδι στην Ελλάδα, πράγμα που καταλήγει στο ότι οι ομογενείς, με ευθύνη του ελληνικού κράτους, μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με πιο επαχθείς όρους από τους έλληνες που ζουν στην Ελλάδα. Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η έλλειψη νομοθεσίας στην Ελλάδα που να εξασφαλίζει στους προσφεύγοντες (κατοίκους εξωτερικού) την δυνατότητα να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα στις εθνικές εκλογές από τον τόπο της κατοικίας τους προσβάλλει το δικαίωμα για ελεύθερες εκλογές. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα των δύο προσφευγόντων (ο τρίτος είχε εν τω μεταξύ παραιτηθεί της προσφυγής) για καταβολή ποσού 10.000 ευρώ εις έκαστον ως ηθική βλάβη, αλλά τους επεδίκασε μόνο τα δικαστικά έξοδα, δηλαδή ποσό 2.000 ευρώ για αμφοτέρους.
*Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω, Master of Laws.